ΣΤΕΛΙΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΙΔΗΣ - ''ΘΕΛΩ Ο ΚΩΣΤΑΣ ΓΑΒΡΑΣ ΝΑ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣΕΙ ΤΑΙΝΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΖΩΗ ΜΟΥ''..

 ΣΤΕΛΙΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΙΔΗΣ - ''ΘΕΛΩ Ο ΚΩΣΤΑΣ ΓΑΒΡΑΣ ΝΑ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣΕΙ ΤΑΙΝΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΖΩΗ ΜΟΥ''.. Περιοδικό ΜΟΥΣΙΚΗ...ΤΕΥΧΟΣ 29 Απρίλιος 1980...Μια ταινία είναι το τελευταίο μου όνειρο. Υπάρχει μια πρόταση για μια τέτοια ταινία μετά από την προσπάθεια που γίνεται για τον δίσκο. Όχι προχειρότητες και φτηνοδουλειές αλλά μια πολύ σοβαρή δουλειά. Το συζητάω με τον φίλο μου τον Βασίλη Βασιλικό, που μου έχει μιλήσει για διάφορους τρόπους με τους οποίους μπορεί να γίνει η ταινία. Έχει ακόμα μιλήσει και με τον Κώστα τον Γαβρά που είναι και αυτός σύμφωνος...Η συνέντευξη του Καζαντζίδη στον Βασιλικό που προκάλεσε διπλωματικό επεισόδιο με το Ισραήλ....

Γιατί ο Στέλιος δεν τραγουδάει; Ποιος έχει φιμώσει το λαρύγγι του; Όταν ο Βασιλικός βρέθηκε στην ΕΡΤ, έκανε αμέσως μια εκπομπή-αφιέρωμα στο έργο του Καζαντζίδη. Ο ίδιος λέει πως έκανε τηλεθέαση 90%. Ήταν η εποχή που το συμβόλαιο του με την MINOS τον είχε «καθηλώσει» στο να ηχογραφήσει ένα τεράστιο αριθμό τραγουδιών σε λίγα χρόνια. Και ο ίδιος, διαμαρτυρόμενος, σιωπούσε.

Το 1982, οι «Ρεπόρτερς» (Λιάνης, Χαρδαβέλλας, Δημαράς), μια δημοφιλής εκπομπή ρεπορτάζ της εποχής στην κρατική τηλεόραση, επιχείρησαν να μιλήσουν ξανά με τον Καζαντζίδη. Το θέμα ήταν, τι άλλο; Η σιωπή του.

«Κόντεψαν να τον καταστρέψουν»

Αυτό υποστηρίζει ο Βασιλικός για τους Ρεπόρτερς. Στο πρώτο δίλεπτο της επίμαχης εκπομπής τους, εμφανιζόταν ο ίδιος ο Βασιλικός και έλεγε πως η ιστορία του Καζαντζίδη θυμίζει Κάφκα, εκεί όπου ο ήρωας προσπαθεί να βρει το δίκιο του μέσα από έναν δαίδαλο προβλημάτων. Ο Καζαντζίδης αργότερα του έλεγε γελώντας «με κατέστρεψες», καθώς οι φορτηγατζήδες τον ρωτούσαν «ποιος είναι ο Κάφκα» και πού μπορούν να τον βρουν μέσα στην Αθήνα. Όμως δε συνέβη μόνο αυτό, σε μια δίωρη εκπομπή, που τελικά έμεινε μονόωρη. Το «ψαλίδι» ήρθε από τα ανώτερα, κυβερνητικά χείλη.

Σύμφωνα με την βιογραφία του Βασιλικού, η πρώτη ώρα της εκπομπής ανέλυε την αιτία του προβλήματος. Περιέγραφε τι συμβαίνει και δεν τραγουδάει ο Καζαντζίδης. Η δεύτερη ώρα όμως, έδινε μια προτεινόμενη λύση στο πρόβλημα. Εκεί, αρχικά, ο Βασιλικός έσκιζε το συμβόλαιο μπροστά στην κάμερα. Επίσης, σε αυτή την ώρα, ο Καζαντζίδης αναφερόταν στον «Εβραίο Μάτσα», μιλώντας με σκληρά λόγια για την καταγωγή του προέδρου της MINOS, και του Ισραήλ γενικότερα.

Τότε, ήρθε σήμα από το Τελ Αβιβ στον προϊστάμενο υπουργό της κρατικής τηλεόρασης, Μένιο Κουτσόγιωργα. Δόθηκε εντολή στον Βασιλικό για «μαχαίρι» στο δεύτερο μισό της εκπομπής. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, μετά από αυτή την εκπομπή, ο Καζαντζίδης έκανε δύο χρόνια να εμφανιστεί ξανά δημόσια...Όσον αφορά τους δίσκους είναι γεγονός ότι η υπέρμετρος εκμετάλλευση που γίνεται μ' αναγκάζει να μην μπορώ να συμβιβαστώ με τον εαυτό μου. Έκανα συμβιβασμούς από το 1964 γιατί τότε πρωτοπήγα στο Μάτσα. Η σωστή συνεργασία μου με τον Μάτσα δεν κράτησε πάνω από 6 μήνες. Από το πρώτο κιόλας εξάμηνο κατάλαβα ότι ο Μάτσας με πήρε σαν κράχτη στην εταιρεία του και κοίταζε παράλληλα να δημιουργήσει ένα κύκλο καλλιτεχνών εκμεταλλευόμενος πάντα τη διαφήμιση που είχα εγώ στο συμβόλαιο.

Στην συνέχεια όμως κατάλαβε ότι όταν ο καλλιτέχνης έχει 4 από τα 8 τραγούδια που έπαιρνε ένα 20λεπτο τότε, με τα υπόλοιπα 4 δεν μπορούσε να δημιουργήσει αυτές τις φωνές που ακούμε σήμερα. Ούτε τον Νταλάρα, ούτε τον Καλαντζή που ήταν πολύ στα πράγματα τότε, ούτε τον Βοσκόπουλο, ούτε τον Πάριο, την Διαμάντη, την Αλεξίου. Όλα αυτά τα παιδιά προβλήθηκαν, διαφημίστηκαν, γιατί ο Μάτσας κατάφερε με διάφορα τεχνάσματα να με βάλει σε διαθεσιμότητα, όπως και συνεχίζω να είμαι. Όλοι οι άλλοι έγιναν από την δική μου διαφήμιση. Αυτή που ο Μάτσας εσκεμμένα ήθελε να μου την πάρει. Δηλαδή “τάξαμε στη νύφη για να την πάρουμε” κι ύστερα της δείξαμε ποιος είναι ο πραγματικός μας εαυτός. Αυτό είναι ένα μεγάλο παράπονο που έχω απ' αυτή την εταιρεία. Και προχωράμε στον οικονομικό παράγοντα.

Όσοι ακούνε ότι κερδίζω 6 δραχμές το δίσκο δεν το πιστεύουν. Πολλοί λένε ότι τους κοροιδεύω ή ότι κάνω κάποιο λάθος. Δυστυχώς αυτή είναι η αλήθεια. Αρχίζει ο δίσκος μου μ' ένα ποσοστό που αντιστοιχεί σε 12 δραχμές κατά δίσκο και αυτομάτως μετά την παρέλευση ενός ορισμένου χρόνου θεωρείται “παλιός” και πέφτει κατά 50% η αμοιβή μου από 12 σε 6!...Γίνεται ένα αγώνας από τους φίλους, που αγανάκτησαν με τη στάση αυτή του Μάτσα και ξεκίνησαν να μαζέψουν υπογραφές απ' τον απλό κόσμο. Αυτή τη στιγμή που μιλάμε οι υπογραφές πρέπει να έχουν ξεπεράσει τις 50.000! Πολλοί δε απ' αυτούς που υπογράφουν ρωτάνε “και που ξέρουμε εμείς ότι αυτοί είναι οι όροι του συμβολαίου;”. Γι' αυτό σκέφτηκα εφεξής να δίνω στη δημοσιότητα και ορισμένους όρους του συμβολαίου...Θεωρώ τον εαυτό μου πολύ βλάκα να πηγαίνω και να γεμίζω τα συρτάρια του Εβραίου κι εγώ να παίρνω κάτι ψίχουλα.

Είναι τρομερά τσιγκούνης. Οι άλλοι συνάδελφοι έχουν σαν στόχο το 50άρι ή 10άρι που παίρνουν τη βραδιά από τα μαγαζιά που εργάζονται και δεν τους ενδιαφέρουν τα κέρδη από το δίσκο. Ο δίσκος τους νοιάζει για το ανέβασμα του κασέ τους...Η δουλειά μας πάντοτε είχε κακό όνομα, από πολύ παλιά. Όταν είδα όλες αυτές τις βρωμιές που γίνονται απ' τους καταστηματάρχες, την εκμετάλλευση που κάνουν στον κόσμο και τη συμπεριφορά τους, προσπάθησα να επιβάλλω τους δικούς μου νόμους. Δηλαδή, αυστηρότερο έλεγχο στα γκαρσόνια για να μη κλέβουν στους λογαριασμούς, αυστηρότατο έλεγχο στην κουζίνα για να μη πουλάνε στον κόσμο πρόχειρα φαγητά και φτηνά κρέατα, αυστηρότατο έλεγχο στην καθαριότητα και γενικά υπήρχε μια τάξη που επιβαλλόταν από μένα...Και τούτο γιατί ήξερα ότι ο κόσμος ερχόταν να δει και ν' ακούσει τον καλλιτέχνη και αν κάτι δεν πήγαινε καλά στο μαγαζί, όταν έφευγε θα έβριζε τον Καζαντζίδη ή τον Τσιτσάνη, ας πούμε. Δεν θα λεγε ότι πήγαμε χτες στου Χειλά το μαγαζί ή στου Κουλουριώτη, γιατί αυτά τα ονόματα ήταν της εποχής εκείνης, - και μας κλέψαν ή δεν φάγαμε καλά... Και το κράτησα αυτό μέχρι το 1965, με τα δόντια πολλές φορές, γιατί δίναμε μάχη το αφεντικό του παλκοσένικου με το αφεντικό της επιχειρήσεως. Αυτό οπωσδήποτε πάντα ήθελαν να μπορούν να πουλάνε όπως θέλουν και να κάνουν ότι θέλουν στο μαγαζί και είχα πολλές φασαρίες, πάρα πολλές με τ' αφεντικά της εποχής εκείνης λέγοντάς μου ότι ανακατεύομαι πάρα πολύ στη δουλειά τους κι ότι εγώ ήμουν μόνο για το παλκοσένικο κι ένα σωρό άλλες βλακείες. Πολλές φορές με εκβιασμούς και με αποχωρήσεις από την δουλειά μου κατάφερνα και διατηρούσα μια τάξη...Το 65 όμως αυτό ο έλεγχος είχε χαθεί πια. Άρχισαν οι βαρβαρότητες του κόσμου. Άρχισαν

Να έρχονται στα μαγαζιά μας άνθρωποι που κέρδιζαν στο γόνατο, άνθρωποι που δεν πόναγαν το λογαριασμό, πλήρωναν όσα – όσα γιατί τα κέρδιζαν πολύ εύκολα, τα σπάγανε, επιδειξίες...

Κατάλαβα τότε ότι ήταν καιρός να αποχωρήσω απ' αυτή τη δουλειά. Κι ένα βράδυ πήρα τη μεγάλη απόφαση.

Καθαρή Δευτέρα του 1965! Έφυγε ένας πάτος από ένα μπουκάλι και μου πέρασε ξυστά από το πρόσωπο και τότε κατάλαβα ότι έπρεπε να φύγω όσο πιο γρήγορα γινόταν, γιατί στο τέλος θα έφευγα κι ανάπηρος από κει μέσα! Και έτσι πήρα την απόφαση και σταμάτησα. Με πρόγραμμα να κάνω ορισμένες εμφανίσεις σε Ρεβεγιόν, την έκθεση Θεσσαλονίκης είχα κατά νου, και καμιά συναυλία για τους Έλληνες μετανάστες του εξωτερικού. Αμερική, Αυστραλία και Ευρώπη... Ήταν και η εποχή που ο Μάτσας είχε φτάσει στο ζενίθ πια της κακοπιστίας του έναντι του καλλιτέχνη, κι έτσι πήρα τα μάτια μου κι εξαφανίστηκα. Γύρισα σε χωριά, σε ακροθαλασσιές μιλώντας μ' αγρότες και με ψαράδες και δεν ήθελα να βλέπω κανένα. Και που ασχολήθηκα μ' αυτή τη δουλειά ήμουνα κρυμμένος πάντα. Τελευταία είχα κάνει ένα ταξίδι στην Αμερική με σκοπό να μείνω εκεί. Δυστυχώς η μητέρα μου επηρεασμένη από το χαζοκούτι, από τις κακές ταινίες που βάζουν για να βλέπει ο κόσμος, είχε τη γνώμη ότι στην Αμερική σκοτώνουν τους ανθρώπους μέσα στους δρόμους κι ήταν αδύνατον να ρθει! Παρ' ότι μ' αγαπά πάρα πολύ, είμαι η ζωή της και είναι η ζωή μου δεν μπόρεσα να την πείσω. Έτσι αναγκάστηκα να γυρίσω πίσω σ' αυτό τον τόπο που μου χει δώσει πάρα πολλές πίκρες, από πολύ μικρό παιδί. Αυτή σε γενικές γραμμές είναι η ιστορία της αποχής μου από το τραγούδι..Πάντα είχα κατά νου να κάνω μερικές συναυλίες. Όμως δεν έπαιρνα την απόφαση να ξανάρθω σ' επαφή με το κοινό. Ίσως κι εγώ αδράνησα, αλλά ήταν τόση η πίκρα, μα τόση που δεν είχα ποτέ σκεφτεί σοβαρά να δημιουργήσω απ' αρχής πάλι ένα καινούργιο γκρουπ για να μπορώ να έρθω σε επαφή με τον κόσμο. Σκοπός μου ήταν το πώς θα εξαφανιστώ όσο πιο πολύ γίνεται. Σημειωτέον ότι είχα διαλέξει και την Αμερική για να ζήσω τα υπόλοιπά μου χρόνια. Δεν μπορούσα να ξανακάνω δημόσιες εμφανίσεις όπως και συνεχίζω να επιμένω σε αυτό το πράγμα. Είναι τρομερά βρώμικη δουλειά και δημιουργεί πάρα πολλές στεναχώριες. Θα 'χεις μαζί σου 10 διαφορετικούς χαρακτήρες. Δεν καθοδηγούνται σήμερα οι μουσικοί! Τα παλιά τα χρόνια ήμασταν πολύ αδελφωμένοι. Υπήρχε μια συγγένεια μεταξύ συναδέλφων. Τους είχα κουμπαριές, τους είχα στεφανώσει, τους βάφτιζα τα παιδιά, είχαμε ένα δεσμό. Πηγαίναμε όλοι στα σπίτια του αλλουνού και τρώγαμε. Αυτό δεν υπάρχει πια! Πολύ αμφιβάλω αν υπάρχει αυτή η συνοχή και πάνω στη δουλειά, η αγάπη, το ενδιαφέρον. Έχει μπει ο επαγγελματισμός σ' αυτή τη δουλειά και όλοι παίζουν σαν ψυχρά ρομπότ, να κάνουν το χρέος τους για να πάρουν το πρωί το φάκελο. Στα χρόνια τα δικά μου δεν υπήρχαν αυτά. Υπήρχε το ενδιαφέρον πώς θα τραγουδήσει καλύτερα ο τραγουδιστής και τελευταίο σκεφτόντουσαν το ημερομίσθιο και τα τυχερά που είχαμε τότε. Αυτά δεν βλέπω να υπάρχουν πια και δεν μπορώ να συνεργαστώ με τέτοιους μουσικούς. Ο μόνος που 'χει μείνει απ' αυτή τη δουλειά είναι ο Χρήστος ο Νικολόπουλος που είναι και αυτός μπλεγμένος μέσ' τα κυκλώματα... Πάντα μου λέει: πότε θα έρθει η ώρα να αποσυρθώ κι εγώ, να φύγω απ' τη βρωμιά!...

Στόχος είναι να αποδεσμευτώ απ' αυτή την εταιρεία που με έχει από το 64 και μ' εκμεταλλεύεται υπέρμετρα. Είναι 3 – 4 χρόνια που η σύμβασή μου με την εταιρεία έχει λήξει, αλλά ο πονηρός Εβραίος έχει δυο σκέλη στο συμβόλαιο που δεσμεύουν τον καλλιτέχνη. Χρονικά και με τον αριθμό των τραγουδιών, που δεν πρέπει να υπάρχει σ' άλλο συμβόλαιο. Αυτό το δεύτερο μπήκε εσκεμμένα με απειλή, γιατί μου είχε ήδη προσημειώσει τα ακίνητα που έχω, ένα χωράφι στη Μακεδονία, ένα κτηματάκι στον άγιο Κωνσταντίνο στα Καμένα Βούρλα και ένα τριαράκι που έχω στην πλατεία Αμερικής. Αυτή είναι όλη μου η περιουσία απ' τη δουλειά μου και υπό την απειλή πάντα κάποιας αποφάσεως μ' έβαλε και υπέγραψα αυτό το συμβόλαιο. Σημειωτέον ότι με δεσμεύει με 108 τραγούδια για περίοδο 3 ετών! 36 τραγούδια το χρόνο! Πέστε μου εσείς που είστε μεσ' τα πράγματα αν αυτό θεωρείται φυσιολογικό!

Αυτά δεν μπήκαν στο συμβόλαιο για να βγούνε. Μπήκαν για να είναι χρεωμένος ο Καλλιτέχνης μια ζωή! Αυτό και μόνο είναι μια καλή απόδειξη για τη στάση της εταιρείας έναντι του καλλιτέχνη.

Και εν τω μεταξύ επανεκδίδουν παλιότερους δίσκους μου. Όπως λέει και η παροιμία “ο Εβραίος σαν φτωχύνει τα παλιά φτερά ανοίγει!”. Λέγεται ότι ο προηγούμενος πέρασε τις 40.000. Και αυτό ο καινούργιος την ίδια τύχη θα έχει..Το “Υπάρχω” πόσο έχει πουλήσει;

Πρέπει να έχει φτάσει τις 100 με 120 χιλιάδες! Αυτή τη φορά έτσι κι αποδεσμευτώ από τον Μάτσα θα τραγουδήσω με την ψυχή μου, θα τραγουδήσω για τον καλλιτέχνη τον Στέλιο και όχι για τον Μάτσα. Δεν θα μ' αναγκάζει, δεν θα 'χω καμιά υποχρέωση. Μέχρι τώρα με υποχρέωνε με τα συμβόλαια. Σε καμιά περίπτωση δεν θα ξανατραγουδήσω στον Ματσα!...Ποτέ. Δεν ξανακάνω συμβόλαιο με εταιρεία. Θέλω να είμαι ελεύθερος να μπορώ να τραγουδάω. Δεν έχω σκεφτεί πώς θα κυκλοφορώ τους δίσκους μου. Αυτό θα με απασχολήσει όταν θα έχω αποδεσμευτεί από τον Μάτσα. Μου χει κάνει πολύ μεγάλο κακό...Το κακό που μου έχει κάνει είναι πολύ πιο μεγάλο. Και το οικονομικό παραμένει. Ο Μάτσας είναι δεκαρολόγος, παλεύει με δεκαρούλες, είναι ακόμα στα λεπτά ούτε καν στη δραχμή!

Επιπλέον, έχει δημιουργήσει άλλους τραγουδιστές και με μένα στο ράφι δεν έχει ανταγωνιστές. Μ' έχει στο χρονοντούλαπο, στην κατάψυξη!...Έχω κάθε διάθεση να τραγουδήσω και να τραγουδήσω σωστά αυτή τη φορά, χωρίς την πίκρα ότι τραγουδώ για κάποιον που κρατάει ένα όπλο στον κρόταφό Πρόσφατα βάφτισα ένα παιδάκι στη Θεσσαλονίκη και όλοι ζητούσαν απ' το νονό να τραγουδήσει λιγάκι. Κάποια στιγμή πήρα την κιθάρα και είπα μερικά τραγούδια. Ο κουμπάρος μου πάτησε τα πλήκτρα του μαγνητοφώνου και έγραψε τη διασκέδαση μας ας πούμε. Δεν ξέρω πως έφτασε στ' αυτιά του Μάτσα ότι έγινε κάποιο γλέντι στη Θεσσαλονίκη κι ότι τραγούδησα. Μου έστειλε εξώδικο την άλλη μέρα σπίτι μου εφιστώντας μου την προσοχή ότι κάνω παράνομες ηχογραφήσεις και ότι θα είχα συνέπειες! Δεν έχω κάνει σκέψεις για πειρατεία της φωνής μου. Θέλω να μπορώ να βγάλω τα τραγούδια μου νόμιμα, με τη σωστή προεργασία όπως πάντοτε. Εγώ θέλω να στηθώ σ' ένα από τα γνωστά στούντιο, με τα καλά παιδιά που με γράφουν χρόνια τώρα και να ξανακάνω δίσκους. Η συνεργασία μας με το Μάτσα ήταν μια ζωή δικαστήρια, δικηγόροι, εξώδικα... Μάλιστα το είχε κάνει σύστημα. Πάντα διάλεγε μέρες εορτάσιμες στη γιορτή μου, στα γενέθλιά μου, πρωτοχρονιά, για να μου δώσει την πίκρα αυτή. Δεν είναι λοιπόν μόνο οικονομικός ο λόγος που δεν θέλω να ξανατραγουδήσω στο Μάτσα. Σιχάθηκα πια.. Τα τραγούδια σου παίζονται από το ραδιόφωνο;

Όχι. Ενώ αγαπήθηκαν από το 90% του λαού, θεωρούνται υποανάπτυκτα και δεν ξέρω πως αλλιώς. Μπαίνουν όμως πολύ στους πειρατικούς σταθμούς!..Σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά έχει ανάγκη ο κόσμος από κοινωνικό τραγούδι. Τώρα χρειάζεται να βγει ένα τραγουδιστής να τραγουδήσει το σημερινό πόνο του Έλληνα. Την ακρίβεια και τ' άλλα προβλήματα που υπάρχουν. Με πολύ χαρά ο Έλληνας ακούει τα ντέρτια του. Δυστυχώς όμως δεν υπάρχει και αναγκάζεται να ακούει, από την πλύση εγκεφάλου που του γίνεται, διάφορες βλακείες για να ξεδώσει λίγο...Μια ταινία είναι το τελευταίο μου όνειρο. Υπάρχει μια πρόταση για μια τέτοια ταινία μετά από την προσπάθεια που γίνεται για τον δίσκο. Όχι προχειρότητες και φτηνοδουλειές αλλά μια πολύ σοβαρή δουλειά. Το συζητάω με τον φίλο μου τον Βασίλη Βασιλικό, που μου έχει μιλήσει για διάφορους τρόπους με τους οποίους μπορεί να γίνει η ταινία. Έχει ακόμα μιλήσει και με τον Κώστα τον Γαβρά που είναι και αυτός σύμφωνος. Πιστεύω φέτος το καλοκαίρι να καταλήξουμε στο αν θα γίνει η όχι.

Όσον αφορά το βιβλίο του Βασίλη μιας και το ανέφερες, θα σου πω δυο λόγια. Πριν χάσει ο Βασίλης τη Μιμή ήμασταν πάρα πολύ δεμένοι. Πηγαίναμε κάθε Σαββατοκύριακο έξω και ο Βασίλης συγκέντρωσε διάφορα στοιχεία απ' τη συντροφιά που κάναμε. Θεώρησε καλό να γράψει ένα βιβλίο αρχίζοντας με τον φίλο του το Στέλιο. Δεν είναι λοιπόν το αντιπροσωπευτικό βιβλίο της ζωής μου. Μάλιστα περιέχει κι άλλα θέματα. Ίσως ο τίτλος του να είναι λίγο υπερβολικός. Είπανε οτι το κανε για να κερδοσκοπήσει. Σε καμμία περίπτωση δεν ισχύει κάτι τέτοιο, γιατί τον ξέρω. Δεν είναι ούτε έμπορας ούτε και καλοπερασάκιας...Με την πολιτική δεν ασχολούμαι γιατί είναι πολύ δυσάρεστη. Αλλά η κατάσταση είναι πολύ επικίνδυνη στην εποχή μας. Δεν θέλω να πιστεύω ότι θα φτάσουμε και σε πόλεμο, αλλά αυτός ο πληθωρισμός έχει σκοτώσει τον κοσμάκη. Ακούω από πάρα πολλούς ανθρώπους, αν είναι ζωή αυτή! Κι αυτό είναι κακό, γιατί όταν ο άνθρωπος αρχίζει να σκέφτεται τον θάνατο, παύει να είναι ενεργητικός! Η Θεσσαλονίκη όπως λέω και σ' ένα παλιό μου τραγούδι, ήταν και είναι μια πόλη με πολύ φτωχό κόσμο. Κι εκεί φέτος πολλά σπίτια στερήθηκαν το πετρέλαιο κι έμεναν οικογένειες με μικρά παιδιά χωρίς θέρμανση και χωρίς τις κατάλληλες τροφές. Έγιναν θεομηνίες και η αγροτική τάξη είναι σκοτωμένη. Οι ψαράδες δεν πιάνουν ψάρια γιατί η θάλασσα είναι μολυσμένη και γιατί το κράτος επιτρέπει σε μερικούς κερδοσκόπους να δουλεύουν με παράνομα μέσα, που προκειμένου να τα οικονομήσουν εύκολα και γρήγορα εξοντώνουν το γόνο και δεν αφήνουν την ανάπτυξη του θαλάσσιου πλούτου όπως γίνεται έξω. Και άλλα πολλά.

Ακόμα και στην Τουρκία που είχα πάει το 1962, θυμάμαι ότι μια ειδική αστυνομία έλεγχε τα δίχτυα των ψαράδων για να μην πιάνουν μικρά ψάρια και να εξασφαλίζεται η αναπαραγωγή. Εδώ δεν υπάρχει τίποτα τέτοιο και φοβάμαι ότι πολύ σύντομα δεν θα βρίσκουμε τίποτα απ' αυτά που μέχρι τώρα αισθανόμαστε ότι τα έχουμε και τα απολαμβάνουμε. Πάντως ο κόσμος έχει πάρα πολλά προβλήματα.